Όσοι από εμάς έχουμε βιώσει κάποιο κάταγμα, το πρώτο πράγμα που προσέχουμε και θυμόμαστε είναι ο πόνος του τραυματισμού, και έπειτα στρέφουμε την προσοχή μας σε άλλες ανησυχίες, όπως το είδος και ο χρόνος της θεραπείας και της αποθεραπείας.
Ως ακόλουθο, ασθενείς με κατάγματα συχνά έχουν ερωτήσεις όπως:
«Πόσο δυνατά είναι τα οστά μου;»
«Τι φάρμακα μπορώ να πάρω για να δυναμώσουν τα οστα μου;»
« Τι διατροφή πρέπει να ακολουθήσω ώστε να επουλωθεί πιο γρήγορα το κάταγμα;»
Η φύση, από την άλλη πλευρά, δεν έχει τέτοιες ερωτήσεις, αλλά κινείται γρήγορα για να ξεκινήσει τη διαδικασία επούλωσης. Η διαδικασία επούλωσης των καταγμάτων είναι μια περίπλοκη διαδικασία, όπου το κάταγμα αυτό-διορθώνεται μετά τον τραυματισμό μέσα σε λίγους μήνες, χωρίς να επιδιώκει οποαδήποτε εξωτερική παρέμβαση. Ωστόσο, η εξωτερική παρέμβαση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη σωστή επούλωση του κατάγματος. Ο τρόπος θεραπείας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ταχύτητα και την πληρότητα της διαδικασίας επούλωσης των οστών, όπως και την άνεση του ασθενή καθ’ όλη τη διάρκεια της αποθεραπείας. Επιπλέον, αλλαγές στη ζωή μας που γίνονται ως αντίδραση σε κάταγμα, μπορούν να ενισχύσουν ολόκληρο τον σκελετό μας και να μειώσουν την πιθανότητα μελλοντικών καταγμάτων.
Φυσιολογία επούλωσης κατάγματος
Η διαδικασία επούλωσης καταγμάτων είναι πολύπλοκη και περιλαμβάνει διαδικασίες πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησης των κυττάρων και ιστών. Σε αυτή συμμετέχουν πολλοί παράγοντες, όπως οι αυξητικοί παράγοντες, οι κυτοκίνες, οι αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οστεκλάστες και οι οστεοβλάστες, οι ορμόνες, τα ανιμοξέα και αμέτρητες θρεπτικές ουσίες.
Η επούλωση μπορεί να χωριστεί σε τρεις φάσεις. Πρώτη είναι η φάση της φλεγμονής. Αμέσως μετά τη θραύση του οστού, σχηματίζεται θρόμβος αίματος και τοπική φλεγμονή που έχει ως αποτέλεσμα τη στοίβαξη κυτοκίνων που θέτουν σε δραστηριοποίηση τα κύτταρα επισκευής του κατάγματος. Αυτά τα κύτταρα αρχίζουν αμέσως να διαφοροποιούνται σε εξειδικευμένα κύτταρα που θα χρειαστούν μετέπειτα στην κατασκευή νέου οστικού ιστού (οστεοβλάστες) και νέου χόνδρου (χονδροβλάστες). Αυτό το στάδιο διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες.
Το δεύτερο στάδιο της αναδημιουργίας αρχίζει περίπου δύο εβδομάδες μετά το κάταγμα. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, οι πρωτεΐνες που παράγονται από τους οστεοβλάστες και τους χονδροβλάστες αρχίζουν να ενοποιούνται και να σχηματίζεται αυτό που είναι γνωστό ως μαλακό προ-οστό. Αυτή η μαλακή νέα οστική ουσία τελικά καταλήγει σε ένα σκληρό προ-οστό, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει από 6 εώς και 12 εβδομάδες.
Το τελικό στάδιο της επιδιόρθωσης κατάγματος είναι γνωστό ως η φάση της επανόρθωσης. Σε αυτό το στάδιο, το μαλακό προ-οστό αρχίζει να ωριμάζει και να αναδιομορφώνεται σε ισχυρό, πλήρως επουλωμένο ιστό, διαδικασία που μπορεί να πάρει από μερικούς μήνες μέχρι και ορισμένα χρόνια.
Ο ρόλος της διατροφής στους τραυματισμούς
Κάθε στάδιο της διαδικασίας επιδιόρθωσης του τραύματος, εμπεριέχει συγκεκριμένες διατροφικές απαιτήσεις. Αρχικά, όλη η διαδικασία απαιτεί μεγάλη ενέργεια – η οποία παρέχεται μέσω της πρόσληψης θερμιδών που περιέχουν οι τροφές. Στη συνέχεια, η επούλωση απαιτεί σύνθεση νέων πρωτεϊνών, η οποία εξαρτάται από την άφθονη παροχή αμινοξέων που προέρχονται από διαιτητικές πηγές πρωτεΐνης. Μια επαρκής παροχή αίματος είναι, επίσης, υποχρεωτική για την επούλωση των καταγμάτων, οπότε οτιδήποτε μειώνει την ροή του αίματος (όπως το κάπνισμα ή η κακή κυκλοφορία του αίματος) επιβραδύνει τη διαδικασία ανάρρωσης. Όταν γίνεται διατροφική παρέμβαση σε αρχικό στάδιο, επιτυγχάνεται γρηγορότερη αποκατάσταση και μείωση του χρόνου νοσηλείας.
5 διατροφικά βήματα για την επιτάχυνση της επούλωσης κατάγματος
Όταν προκύψει κάποιος τραυματισμός, ίσως να πιστεύετε ότι το μόνο που μπορείτε να κάνετε για να θεραπευτείτε είναι η ξεκούραση και η αναμονή – αλλά αυτό δεν ισχύει απαραίτητα. Η διαδικασία επούλωσης ενός κατάγματος φέρνει μαζί της αυξημένες διατροφικές ανάγκες. Δίνοντας στο σώμα σας την κατάλληλη διατροφή μπορείτε να υποστηρίξετε και να προωθήσετε την ταχεία ανάρρωση. Μπορείτε να επιτύχετε τις διατροφικές ανάγκες για θεραπεία καταγμάτων των οστών με τις πιο κάτω μεθόδους:
1. Παροχή επαρκής ενέργειας στον οργανισμό
Η επούλωση καταγμάτων απαιτεί αρκετή ποσότητα ενέργειας. Με το όρο ενέργεια αναφερόμαστε σαφώς στις θερμίδες που περιέχουν οι τροφές και αποτελούν καύσιμο για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού μας. Οποιαδήποτε σοβαρή βλάβη αυξάνει τις θερμιδικές σας ανάγκες, επειδή η ενέργεια αποστέλλεται στο σημείο του κατάγματος όπου γίνεται υπερλειτουργία με στόχο την επούλωση του. Είναι σημαντικό, λόγω αυτού, κατά την περίοδο κάποιου τραύματος, να αυξήσετε τη θερμιδική σας πρόσληψη για να προωθήσετε τη θεραπεία. Στα κατάγματα των μακριών οστών, για παράδειγμα, υπάρχει μια άμεση αύξηση των μεταβολικών απαιτήσων, που μπορούν να μετατραπούν σε θερμιδική ζήτηση τριπλάσια από την κανονική. Ενώ ένας φυσιολογικά ενεργός ενήλικας μπορεί να απαιτεί 2.500 θερμίδες ημερισίως, ένας ασθενής με πολλαπλά κατάγματα μπορεί να χρειάζεται 6.000 θερμίδες την ημέρα! Εάν δεν ικανοποιηθεί αυτή η απαίτηση, η διαδικασία επούλωσης διακυβεύεται.
2. Έλεγχος της πρόσληψης πρωτεϊνών
Περίπου το ήμισυ της δομής των οστών αποτελείται από πρωτεΐνες. Η πώρωση ενός κατάγματος απαιτεί σύνθεση νέων πρωτεϊνών για να δημιουργηθεί νέος οστικός ιστός. Συνεπώς, το σώμα παρουσιάζει αυξημένες πρωτεϊνικές ανάγκες, οι οποίες πληρούνται με την επαρκή παροχή των δομικών συστατικών των πρωτεϊνών – των αμινοξέων. Επιπλέον, η συμπλήρωση πρωτεΐνης αυξάνει τους αυξητικούς παράγοντες, όπως ο IGF-1, ένα πολυπεπτίδιο που σχετίζεται με την σκελετική ακεραιότητα, τη μυϊκή δύναμη, και την ανοσοποιητική ανταπόκριση. Πολυάριθμες μελέτες τεκμηριώνουν την επιτάχυνση της επούλωσης κατάγματος ακόμη και με μέτρια αύξηση της πρόσληψης πρωτεϊνών από 10 εώς 20 γραμμάρια. Τα οφέλη της συμπληρωματικής πρωτεΐνης είναι σημαντικά για όλους και είναι ιδιαίτερα σημαντικά για άτομα με πρωτεϊνική ανεπάρκεια, εφόσον αυτή μπορεί να οδηγήσει στην επιβράδυνση της επούλωσης του κατάγματος.
Αμινοξέα που έχουν ιδιαίτερη σημασία περιλαμβάνουν τη λυσίνη, αργινίνη, προλίνη, γλυκίνη, κυστίνη και γλουταμίνη. Η λυσίνη, για παράδειγμα, ενισχύει την απορρόφιση του ασβεστίου το οποίο είναι απαραίτητο για την οικοδόμηση και διατήρηση της υγείας των οστών.
3. Άυξηση των αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών
Όταν υπάρξει ένα κάταγμα οστού, οι κατεστραμμένοι ιστοί απελευθερώνουν ελεύθερες ρίζες, οι οποίες προκαλούν οξειδωτική βλάβη και φλεγμονή. Ενώ η φλεγμονή είναι απαραίτητο βήμα στην επούλωση του κατάγματος, η θρέψη του σώματος για τη μείωση της φλεγμονής φυσικά επιταχύνει την επούλωση. Η βιταμίνη C, τα βιοφλαβονοειδή και οι φλαβονολικές ενώσεις, όπως η κουερσετίνη και οι προανθοκυανιδίνες, και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα καταπραΰνουν φυσικά τη φλεγμονώδη διαδικασία και συμβάλουν στην ταχύτητα της επούλωσης.
4. Ενίσχυση της πρόσληψης ιχνοστοιχείων
Με κριτήριο το βάρος, περίπου 70% των οστών αποτελείται από ανόργανα στοιχεία (ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο, πυρίτιο, ψευδάργυρος κλπ.) και, συνεπώς, η επούλωση των θραυσμάτων απαιτεί διαθέσιμα ιχνοστοιχεία. Οι περισσότεροι από εμάς δεν καταναλώνουν ιχνοστοιχεία σε καθημερινή βάση, οπότε η άντληση τους στα πλαίσια της θεραπείας είναι απαραίτητη.
Τα ιχνοστοιχεία που συμβάλλουν στην επούλωση των κακώσεων περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ. Ο ψευδάργυρος απαιτείται για την ανάπτυξη των οστών και τη διατήρηση υγειούς οστού επειδή διεγείρει τους οστεοβλάστες (κύτταρα που συμμετέχουν στον σχηματισμό των οστών) στα στάδια της φλεγμονής και της αποκατάστασης. Τα συμπληρώματα ψευδαργύρου ενισχύουν την παραγωγή οστεϊκών πρωτεϊνών και έτσι συμβάλλουν στην επιτυχή επούλωση του κατάγματος.
ΧΑΛΚΟΣ. Ο χαλκός είναι σημαντικό συστατικό για τη δράση διαφόρων ενζύμων που συμμετέχουν στην ανάπτυξη διασυνδέσεων μεταξύ μακρομορίων κολλαγόνου και ελαστίνης, και είναι σημαντικός για τη διαδικασία επούλωσης. Η ζήτηση του σώματος για χαλκό και ψευδάργυρο αυξάνεται ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραύματος.
ΑΣΒΕΣΤΙΟ και ΦΩΣΦΟΡΟ. Το ασβέστιο είναι ίσως το πρώτο θρεπτικό συστατικό που έρχεται στο μυαλό μας όταν μιλάμε για την κατασκευή δυνατών οστών – και για καλό λόγο! Το ασβέστιο αποτελεί βασικό μέρος του οστού και τα υψηλά επίπεδα ασβεστίου συνδέονται με υψηλή οστική πυκνότητα (η οποία μειώνει τον κίνδυνο κατάγματος). Το να έχετε αρκετό ασβέστιο διαθέσιμο στο αίμα σας είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια της φάσης της αποκατάστασης, εφόσον σε αυτή τη φάση δημιουργείται νέος ιστός των οστών – και περισσότερο ασβέστιο σημαίνει ισχυρότερο οστό.
Καθώς η απορρόφηση του ασβεστίου εξαρτάται από τη βιταμίνη D, αυτά τα θρεπτικά συστατικά λειτουργούν συνεργιστικά. Μελέτες υποδηλώνουν ότι για καλύτερη επούλωση ενός κατάγματος, τόσο το ασβέστιο όσο και η βιταμίνη D θα πρέπει να λαμβάνονται σε βέλτιστα ημερήσια επίπεδα.
ΠΥΡΙΤΙΟ. Το πυρίτιο είναι απαραίτητο για το σχηματισμό του κολλαγόνου για τα οστά και τους συνδετικούς ιστούς. Συνεπώς, συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας των αρθρώσεων και στην αντιμετώπιση της δυσκαμψίας. Επίσης, βοηθάει τον οργανισμό στην απορρόφηση του ασβεστίου.
5. Βελτίωση πρόσληψης βιταμινών
Ενώ οι πρωτεΐνες και τα ιχνοστοιχεία μπορεί να είναι τα δομικά στοιχεία, οι βιταμίνες είναι οι καταλύτες για πολλές βιοχημικές αντιδράσεις και είναι εξίσου σημαντικές. Σε περίπτωση επούλωσης κατάγματος, μπορούμε να προσδιορίσουμε με σαφήνεια τους ζωτικούς ρόλους αρκετών βιταμινών, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη D και η βιταμίνη Κ καθώς και οι βιταμίνες Β που παράγουν ενέργεια, οι οποίες πρέπει να ληφθούν με θεραπευτικές δόσεις:
Η βιταμίνη C είναι απαραίτητη για την κατασκευή του κολλαγόνου, κύριου συστατικού του οστού. Λόγω αυτού, η λήψη αρκετής βιταμίνης C ενώ το κάταγμα σας είναι υπο διαδικασία θεραπείας, είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση ισχυρών οστών. Η βιταμίνη C υποστηρίζει, επίσης, ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ενεργοποίηση του σταδίου φλεγμονής της επούλωσης κατάγματος. Λόγω του ουσιαστικού ρόλου του στο σχηματισμό κολλαγόνου οστών, απαιτείται επαρκής βιταμίνη C για την επούλωση των κακώσεων.
Η βιταμίνη D ρυθμίζει την απορρόφηση ασβεστίου του σώματος, οπότε η λήψη αρκετής βιατμίνης D είναι απαραίτητη για τη διάθεσιμότητα του ασβεστίου όσον αφορά στη χρήση του για επούλωση των κακώσεων και στην κατασκευή νέων οστών. Συνολικά, η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην επούλωση των θραυσμάτων και έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί ανεξάρτητη προϋπόθεση για τη λειτουργική αποκατάσταση μετά από κάταγμα ισχίου.
Η βιταμίνη Κ βοηθά στη δέσμευση του ασβεστίου στα οστά, επομένως έχει ευεργετική επίδραση στην επούλωση κατάγματος και σε όλους τους ιστούς κολλαγόνου, ιδιαίτερα στον ιστό των οστών. Αρκετές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης Κ σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο καταγμάτων και αυξημένη αντοχή στα οστά.
Η βιταμίνη Β6 είναι μία από τις βιταμίνες Β που έχει συνδεθεί με την επούλωση των θραυσμάτων. Όταν παρουσιάζεται ανεπάρκεια βιταμίνης Β6, η επούλωση του κατάγματος συχνά χαρακτηρίζεται από επιβράδυνση. Φαίνεται, επίσης, ότι η βιταμίνη Β6 ρυθμίζει τις επιδράσεις της βιταμίνης Κ στο οστό.
Συμπέρασμα
Το οστό είναι ένας περίπλοκος, ζωντανός ιστός ο οποίος αλλάζει διαρκώς και προσαρμόζεται στις απαιτήσεις που προκύπτουν. Μια μυριάδα θρεπτικών ουσιών, ορμονών και άλλων βιοχημικών παραγόντων είναι απαραίτητες για τον σωστό σχηματισμό και τη συντήρηση του οστού, έτσι ώστε ίσος αριθμός παραγόντων να συμπεριλαμβάνονται στη διαδικασία αποκατάστασης των οστών. Ενώ ένα κάταγμα μπορεί να είναι τρομακτικό και να μας αφήνει να αμφισβητούμε τη δύναμη του σκελετού μας, ένα τέτοιο ατύχημα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για να γίνουν διατροφικές αλλαγές και αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, που θα ενισχύσουν ολόκληρο τον σκελετό και θα βελτιώσουν τη γενική μας υγεία.
